Mặc dù tội lỗi lớn của ông—hoặc có lẽ chính vì điều đó—Solomon cuối cùng có thể đã đạt được sự khôn ngoan quý giá nhất: một sự nhận thức đầy đủ về sự hư không của tất cả những gì ông có—kể cả sự khôn ngoan của chính ông—khi so sánh với những điều vĩnh cửu. Cuốn sách truyền thống được biết đến với tên gọi Ecclesiastes, nghĩa là Nhà Truyền Đạo hoặc Nhà Giáo Huấn, có thể đã được viết trực tiếp bởi Vua Solomon hoặc sau đó bởi một người biên chép để vinh danh Solomon như người bảo trợ cho phong trào khôn ngoan. Trong cả hai trường hợp, Solomon dường như là Nhà Giáo Huấn, và những quan sát về cuộc sống làm nền tảng cho tác phẩm dường như được rút ra từ chính trải nghiệm của Solomon. Khung tham chiếu trung tâm cho thấy tác giả đã trải qua hậu quả của tội lỗi lớn, như tội lỗi mà Solomon đã sa vào.
Trong tác phẩm này, sự khôn ngoan của Solomon thách thức các tác phẩm khôn ngoan của những nền văn hóa khác, nơi mà chân lý được tìm kiếm thông qua việc quan sát thực nghiệm về cuộc sống mà không
tham chiếu đến một Đấng Tạo Hóa. Tiền đề trong sự khôn ngoan của Solomon là chỉ có Đấng Tạo Hóa của vũ trụ mới có thể biết được nhu cầu thực sự của tạo vật của Ngài và cung cấp cho họ sự thỏa mãn tối hậu.
Sách Truyền Đạo là một bài luận quan trọng về ý nghĩa của cuộc sống. Trong cấu trúc nguyên bản, nhiều chủ đề được đan xen vào nhau trong một bố cục chồng chéo. Vì mục đích của bài thuyết trình này, cuốn sách đã được tổ chức theo các chủ đề để làm nổi bật những điểm rõ ràng của Nhà Truyền Đạo.
Được tổ chức như vậy, cuốn sách bắt đầu bằng việc đặt ra câu hỏi tối hậu của con người: ý nghĩa của cuộc sống là gì? Nhà Truyền Đạo trước tiên quan sát chu kỳ của cuộc sống, trong đó bản chất con người—giống như bản chất vật lý—dường như không bao giờ thay đổi. Nhà Truyền Đạo sau đó khám phá cái chết—sự chắc chắn và bất ngờ của nó. Nếu Solomon đang viết những suy ngẫm này trong những năm cuối đời, thì không có gì đáng ngạc nhiên khi ông đối mặt với vấn đề cái chết. Đối với Solomon, thực tế của cái chết nhấn mạnh tính tạm thời của cuộc sống và tạo ra tính cấp bách cho câu hỏi tối hậu: ý nghĩa của cuộc sống là gì? Khi đo lường với vĩnh cửu, sự ngắn ngủi của cuộc sống khiến việc tận dụng thời gian hiện tại theo cách có ý nghĩa nhất trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Nhà Truyền Đạo sau đó xem xét những gì trong cuộc sống “dưới ánh mặt trời” này có bất kỳ ý nghĩa thực sự hay lâu dài nào, và cuộc tìm kiếm của ông vừa không hiệu quả vừa gây nản lòng. Không có thứ gì mà con người thường đặt niềm tin vào để tìm hạnh phúc và sự thỏa mãn có thể thực sự đạt được những mục tiêu đó. Trong phân tích cuối cùng, những thứ như của cải, quyền lực, khoái lạc, danh tiếng và trí tuệ con người đều là sự hư không—vô nghĩa và trống rỗng.
Sự hiểu biết của con người không thể đưa ra manh mối về điều gì có ý nghĩa; chỉ có “sự khôn ngoan đến từ thiên đàng” mới có thể thấm nhuần cuộc sống với mục đích lâu dài. Để minh họa giá trị của sự khôn ngoan thiêng liêng, Nhà Truyền Đạo sau đó đưa ra một số châm ngôn và lời nói khôn ngoan tương tự như trong sách Châm Ngôn hoàn chỉnh hơn. Trong một trong những bài thơ đẹp nhất trong Kinh Thánh, Nhà Truyền Đạo cho thấy rằng có mục đích và sự cân bằng cho mọi thứ, ngay cả trong cuộc sống hiện tại này. Cũng như có lúc để chết, có lúc để sống. Cũng như có lúc để buồn, có lúc để vui. Và cuộc sống hàng ngày có ý nghĩa trong việc tận hưởng công việc của mình và hạnh phúc của tình yêu con người. Thông điệp này nhắm trực tiếp đến những người trẻ là những người mà phần lớn văn học khôn ngoan này được viết. Để kết luận, Nhà Truyền Đạo khuyên rằng tất cả mọi thứ tìm thấy sự thỏa mãn trong việc thừa nhận mục đích của Đấng Tạo Hóa dành cho nhân loại và trong việc tuân theo ý muốn của Ngài.
Truyền Đạo — Được sắp xếp theo chủ đề —
Thế sự đều hư-không
1 1 Lời của người truyền-đạo, con trai của Đa-vít, vua tại Giê-ru-sa-lem.
2 Người truyền-đạo nói: Hư-không của sự hư-không, hư-không của sự hư-không, thảy đều hư-không.
3 Các việc lao-khổ loài người làm ra dưới mặt trời, thì được ích-lợi chi? 4 Đời nầy qua, đời khác đến; nhưng đất cứ còn luôn luôn. 5 Mặt trời mọc, mặt trời lặn, nó lật-đật trở về nơi nó mọc. 6 Gió thổi về hướng nam, kế xây qua hướng bắc; nó xây đi vần lại không ngừng, rồi trở về vòng cũ nó. 7 Mọi sông đều đổ vào biển, song không hề làm đầy biển; nơi mà sông thường chảy vào, nó lại chảy về đó nữa. 8 Muôn vật thảy đều lao-khổ, loài người không thế nói ra được; mắt không hề chán ngó, tai chẳng hề nhàm nghe.
9 Đều chi đã có, ấy là đều sẽ có; đều gì đã làm, ấy là đều sẽ làm nữa; chẳng có đều gì mới ở dưới mặt trời. 10 Nếu có một vật chi mà người ta nói rằng: Hãy xem, cái nầy mới, vật ấy thật đã có rồi trong các thời-đời trước ta. 11 Người ta chẳng nhớ các đời trước, và các đời sau những người đến sau cũng sẽ chẳng nhớ đến nữa.
6 10 Phàm đều gì có trước thì đã được đặt tên từ lâu rồi; loài người sẽ ra thể nào, thì đã biết từ trước rồi; người không thể cãi-trả với Đấng mạnh hơn mình. 11 Có nhiều đều gia-thêm sự hư-không; vậy, người ta được ích chi hơn; 12 Vả, trong những ngày của đời hư-không mà loài người trải qua như bóng, ai biết đều gì là ích cho mình? Vì ai có thể nói trước cho người nào về đều sẽ xảy ra sau mình ở dưới mặt trời?
3 18 Ta lại nói trong lòng rằng: Phải như vậy, bởi vì Đức Chúa Trời muốn thử-thách con loài người, và chỉ cho chúng biết rằng họ không hơn gì loài thú. 19 Vì việc xảy đến cho con loài người làm sao, thì xảy đến cho loài thú cũng vậy; sự xảy đến cho hai loài giống hẳn với nhau. Sự chết của loài nầy cũng như sự chết của loài kia; hai loài đều thở một thứ hơi, loài người chẳng hơn gì loài thú; vì thảy đều hư-không. 20 Cả thảy đều qui vào một chỗ; cả thảy do bụi-đất mà ra, cả thảy sẽ trở về bụi-đất. 21 Ai biết hoặc thần của loài người thăng lên, hoặc hồn của loài thú sa xuống dưới đất? 22 Thế thì, ta thấy chẳng chi tốt cho loài người hơn là vui-vẻ trong công-việc mình; ấy là kỷ-phần mình; vì ai sẽ đem mình trở lại đặng xem thấy đều sẽ xảy ra sau mình?
2 12 Ta bèn xây lại đặng xem-xét sự khôn-ngoan, sự ngu-dại, và sự điên-cuồng; vì người nào đến sau vua sẽ có thể làm gì? Bất quá làm đều người khác đã làm từ lâu rồi. 13 Vả, ta thấy sự khôn-ngoan hơn sự ngu-dại, cũng như ánh-sáng hơn tối-tăm. 14 Người khôn-ngoan có con mắt trong đầu mình, còn kẻ ngu-muội bước đi trong tối-tăm; dầu vậy, ta nhìn-thấy hai đàng cùng gặp một số-phận về sau. 15 Nên ta có nói trong lòng rằng: Sự xảy đến cho kẻ dại, sẽ xảy đến cho ta cũng vậy; vậy, ta có nhiều khôn-ngoan như thế mà làm chi? Ta lại nói trong lòng rằng: Đều đó là một sự hư-không nữa. 16 Vì người ta chẳng nhớ người khôn-ngoan đến đời đời, cũng như chẳng nhớ kẻ ngu-muội; vì trong ngày sau cả thảy đều bị quên mất từ lâu. Phải, người khôn-ngoan chết cũng như kẻ điên-cuồng?
Dầu không hiểu đường-lối Đức Chúa Trời, người khôn vui lòng hưởng ơn Ngài ban cho
9 1 Nầy là các việc khác mà ta đã suy-nghĩ và chuyên lòng hiểu rõ-ràng: ta thấy người công-bình và khôn-ngoan, luôn với việc làm của họ, đều ở trong tay Đức Chúa Trời; hoặc sự yêu hay là sự ghét, loài người chẳng biết rõ: thảy đều thuộc về cuộc tương-lai. 2 Mọi sự xảy đến cho mọi người như nhau: người công-bình hay là kẻ hung-ác, người hiền-lành, thanh-sạch, hay là người không thanh-sạch, người dâng của tế-lễ hay là người không dâng, người thiện hay là kẻ có tội, kẻ phát thề hay là người sợ lời thề, cả thảy đều đồng hưởng một số-phận. 3 Tai-nạn lớn hơn ở dưới mặt trời, ấy là mọi người đồng gặp một số-phận, lòng loài người đầy-dẫy sự hung-ác, và sự điên-cuồng choán trong lòng họ đương khi sống, rồi họ đi về cùng kẻ chết. 4 Một người ở trong hội kẻ sống, còn có sự trông-mong; vì con chó sống hơn là sư-tử chết. 5 Kẻ sống biết mình sẽ chết; nhưng kẻ chết chẳng biết chi hết, chẳng được phần thưởng gì hết; vì sự kỷ-niệm họ đã bị quên đi. 6 Sự yêu, sự ghét, sự ganh-gỗ của họ thảy đều tiêu-mất từ lâu; họ chẳng hề còn có phần nào về mọi đều làm ra dưới mặt trời.
7 Hãy đi ăn bánh cách vui-mừng, và uống rượu cách hớn-hở; vì Đức Chúa Trời đã nhận các công-việc ngươi. 8 Khá hằng mặc áo trắng, chớ thiếu dầu thơm trên đầu ngươi. 9 Trọn các ngày của đời hư-không ngươi, mà Đức Chúa Trời ban cho ngươi dưới mặt trời, hãy ở vui-vẻ cùng vợ mình yêu-dấu; vì đó là phần của ngươi trong đời nầy, và là đều ngươi được bởi công-lao mình làm ở dưới mặt trời. 10 Mọi việc tay ngươi làm được, hãy làm hết sức mình; vì dưới Âm-phủ, là nơi ngươi đi đến, chẳng có việc làm, chẳng có mưu-kế, cũng chẳng có tri-thức, hay là sự khôn-ngoan.
Sự khôn-ngoan chẳng được phước luôn
11 Ta xây lại thấy dưới mặt trời có kẻ lẹ-làng chẳng được cuộc chạy-đua, người mạnh-sức chẳng được thắng-trận, kẻ khôn-ngoan không đặng bánh, kẻ thông-sáng chẳng hưởng của-cải, và người khôn-khéo chẳng được ơn; vì thời-thế và cơ-hội xảy đến cho mọi người. 12 Lại, loài người chẳng hiểu-biết thời-thế của mình: như cá mắc lưới, chim phải bẫy-dò thể nào, thì loài người cũng bị vấn-vương trong thời tai-họa xảy đến thình-lình thể ấy.
8 16 Khi ta chuyên lòng để học biết sự khôn-ngoan, để hiểu mọi việc làm ra trên đất, thì ta thấy có người ngày và đêm không cho mắt ngủ, 17 cũng thấy mọi công-việc của Đức Chúa Trời, và hiểu-biết người ta không thể dò được mọi việc làm ra dưới mặt trời, dầu chịu cực-nhọc ngần nào đặng tìm biết, cũng chẳng tìm được; và dầu cho người khôn-ngoan tưởng rằng sẽ chắc biết, thì cũng chẳng tìm được.