Giép-thê và Năm Người Khác

Trái ngược với A-bi-mê-léc, người khinh miệt nguồn gốc gia đình công chính của mình, Giép-thê vượt qua một khởi đầu đáng xấu hổ để trở thành một trong sáu “quan xét” tiếp theo của Israel. Là thủ lĩnh của một nhóm côn đồ, Giép-thê được kêu gọi giải phóng Israel khỏi nhiều kẻ thù, chủ yếu là người Am-môn, những kẻ đã áp bức vùng phía đông sông Giô-đanh gần Ga-la-át, và các phần của Ca-na-an thuộc về Ép-ra-im, Bên-gia-min và Giu-đa. Bi kịch cá nhân lớn nhất của Giép-thê là việc hy sinh chính con gái mình theo một lời thề thiếu suy nghĩ.

Trong thời kỳ của sáu nhà lãnh đạo này, rõ ràng là sự đoàn kết của Israel đã suy yếu. Sự ghen tị giữa các bộ tộc cuối cùng dẫn đến chiến tranh giữa người Ép-ra-im và người Ma-na-se ở Ga-la-át (với 42.000 người Ép-ra-im bị giết). Cũng rõ ràng là, giữa các bộ tộc khác nhau, các phương ngữ khác nhau bắt đầu phát triển vào thời điểm này, đến mức trở thành một yếu tố chiến lược trong cuộc xung đột nội bộ.

Ghi chép về sự lãnh đạo của Giép-thê được đặt giữa những tường thuật ngắn gọn về năm nhà lãnh đạo khác, bắt đầu với Tô-la.

10  ¹ Sau A-bi-mê-léc, Thô-la, con trai Phu-a, cháu Đô-đô, người Y-sa-ca, dấy lên đặng giải-cứu Y-sơ-ra-ên. Người ở tại Sa-mia trong núi Ép-ra-im, ² làm quan xét trong Y-sơ-ra-ên hai mươi ba năm; rồi thác và được chôn tại Sa-mia.

³ Sau người ấy có Giai-rơ, người Ga-la-át, dấy lên, làm quan xét Y-sơ-ra-ên trong hai mươi hai năm. ⁴ Người có ba mươi con trai, cỡi ba mươi lừa con, và có ba mươi cái thành ở tại xứ Ga-la-át; ngày nay người ta cũng còn gọi nó là thôn Giai-rơ. ⁵ Khi Giai-rơ thác thì được chôn tại Kha-môn.

⁶ Kế ấy, dân Y-sơ-ra-ên lại làm đều ác trước mặt Đức Giê-hô-va, phục-sự những Ba-anh và Át-tạt-tê, cùng các thần Sy-ri, các thần Si-đôn, các thần Mô-áp, các thần người Am-môn, và các thần của dân Phi-li-tin: chúng nó lìa-bỏ Đức Giê-hô-va không phục-sự Ngài. ⁷ Cơn thạnh-nộ của Đức Giê-hô-va bèn nổi phừng cùng Y-sơ-ra-ên; Ngài phó chúng nó vào tay dân Phi-li-tin và vào tay người Am-môn. ⁸ Kể từ năm đó, hai dân-tộc nầy hà-hiếp và chà-nát dân Y-sơ-ra-ên: những người Y-sơ-ra-ên ở bên kia sông Giô-đanh trong xứ A-mô-rít, tại miền Ga-la-át, bị hà-hiếp, chà-nát trong mười tám năm. ⁹ Dân Am-môn cũng sang qua sông Giô-đanh, đánh Giu-đa, Bên-gia-min, và nhà Ép-ra-im; Y-sơ-ra-ên bị cơn hoạn-nạn lớn-lao vậy.

¹⁰ Bấy giờ dân Y-sơ-ra-ên kêu-cầu Đức Giê-hô-va, mà rằng: Chúng tôi có phạm tội cùng Chúa, vì chúng tôi đã lìa-bỏ Đức Chúa Trời chúng tôi, và hầu việc các thần Ba-anh. ¹¹ Nhưng Đức Giê-hô-va đáp cùng dân Y-sơ-ra-ên rằng: Ta há chẳng có giải-cứu các ngươi khỏi dân Ê-díp-tô, khỏi dân A-mô-rít, khỏi dân Am-môn, và khỏi dân Phi-li-tin sao? ¹² Lại khi dân Si-đôn, dân A-ma-léc, và dân Ma-ôn hà-hiếp các ngươi, thì các ngươi có kêu-cầu cùng ta, và ta đã giải-cứu các ngươi khỏi tay chúng nó. ¹³ Nhưng các ngươi đã lìa-bỏ ta, hầu việc các thần khác, bởi đó cho nên ta không giải-cứu các ngươi nữa. ¹⁴ Hãy đi kêu-cầu những thần mà các ngươi đã chọn; chúng nó khá giải-cứu các ngươi trong cơn hoạn-nạn! ¹⁵ Dân Y-sơ-ra-ên thưa cùng Đức Giê-hô-va rằng: Chúng tôi đã phạm tội! Xin Chúa hãy đãi chúng tôi theo đều Chúa cho là tốt-lành, chỉ xin hãy giải-cứu chúng tôi ngày nay! ¹⁶ Họ bèn cất khỏi giữa mình các tà-thần, rồi trở lại phục-sự Đức Giê-hô-va; lòng Ngài buồn-rầu về sự khốn-khổ của Y-sơ-ra-ên.

¹⁷ Dân Am-môn nhóm lại, và đóng trại trong xứ Ga-la-át. Dân Y-sơ-ra-ên cũng nhóm lại, và đóng trại tại Mích-ba. ¹⁸ Dân-sự và các quan-trưởng xứ Ga-la-át hỏi nhau rằng: Ai là người sẽ khởi đầu ra đánh dân Am-môn? Người đó sẽ làm quan-trưởng hết thảy dân Ga-la-át.

11   ¹ Giép-thê, người Ga-la-át, là tay dõng-sĩ, con của một người kỵ-nữ, và cha là Ga-la-át. ² Vợ của Ga-la-át có sanh cho người những con trai. Khi các con trai của vợ ấy lớn lên, bèn đuổi Giép-thê đi, mà rằng: Mầy không được ăn phần gia-tài trong nhà cha chúng ta, vì mầy là con của người đờn-bà khác. ³ Vậy, Giép-thê trốn xa anh em mình, và ở trong xứ Tóp. Có những đứa du-đãng hiệp lại chung-quanh Giép-thê, và đi ra với người.

⁴ Sau một ít lâu, dân Am-môn giao-chiến cùng Y-sơ-ra-ên. ⁵ Trong lúc dân Am-môn đánh Y-sơ-ra-ên, các trưởng-lão Ga-la-át đi đem Giép-thê ở xứ Tóp về. ⁶ Họ nói cùng người rằng: Xin hãy đến làm quan-tướng chúng ta, chúng ta sẽ đánh dân Am-môn. ⁷ Nhưng Giép-thê đáp cùng các trưởng-lão Ga-la-át rằng: Các ông há chẳng phải là kẻ ghét tôi và đuổi tôi khỏi nhà cha tôi sao? Còn bây giờ các ông đương bị cùng-khốn, sao lại đến tôi? ⁸ Các trưởng-lão Ga-la-át đáp cùng Giép-thê rằng: Bây giờ chúng ta lại đến cùng ngươi, hầu cho ngươi đi với chúng ta: ngươi sẽ đánh dân Am-môn, rồi sẽ làm đầu của chúng ta, và của hết thảy dân xứ Ga-la-át. ⁹ Giép-thê lại đáp cùng các trưởng-lão Ga-la-át rằng: Ví bằng các ông đem tôi về đặng đánh dân Am-môn, và nếu Đức Giê-hô-va phó chúng nó vào tay tôi, thì tôi sẽ làm đầu các ông chớ. ¹⁰ Các trưởng-lão Ga-la-át nói cùng Giép-thê rằng: Chúng ta quả sẽ làm y như lời ngươi đã nói; nguyện Đức Giê-hô-va làm chứng giữa chúng ta! ¹¹ Vậy, Giép-thê đi cùng các trưởng-lão Ga-la-át; dân-sự lập người làm đầu và tướng; rồi tại Mích-ba Giép-thê lặp lại trước mặt Đức Giê-hô-va hết thảy những lời người đã nói.

¹² Đoạn, Giép-thê sai sứ-giả đến cùng vua dân Am-môn mà nói rằng: Ta với ngươi có việc chi, nên ngươi kéo đến ta đặng hãm đánh xứ ta? ¹³ Vua dân Am-môn đáp cùng sứ-giả Giép-thê rằng: Ấy bởi Y-sơ-ra-ên, khi ra khỏi nước Ê-díp-tô, có chiếm lấy xứ ta từ Ạt-nôn cho đến Gia-bốc và Giô-đanh. Bây giờ hãy trả êm lại xứ ấy cho ta.

¹⁴ Giép-thê lại sai sứ-giả đến cùng vua dân Am-môn đặng nói rằng: ¹⁵ Giép-thê nói như vầy: Y-sơ-ra-ên không có xâm-đoạt địa-phận Mô-áp, cũng chẳng có chiếm lấy xứ của dân Am-môn. ¹⁶ Song khi Y-sơ-ra-ên ra xứ Ê-díp-tô, thì đi ngang qua đồng vắng cho đến Biển-đỏ, rồi tới Ca-đe. ¹⁷ Bấy giờ, người sai sứ-giả đến vua Ê-đôm đặng tâu rằng: Xin cho tôi đi ngang qua xứ vua. Nhưng vua Ê-đôm không bằng lòng. Người cũng sai sứ-giả đến vua Mô-áp, vua Mô-áp cũng không khứng cho, nên Y-sơ-ra-ên cứ ở tại Ca-đe. ¹⁸ Đoạn, người lại đi vào đồng vắng, vòng quanh xứ Ê-đôm và xứ Mô-áp; rồi đến cõi phía đông xứ Mô-áp. Người hạ trại ở bên kia Ạt-nôn, không vào bờ-cõi Mô-áp; vì Ạt-nôn là giới-hạn của xứ Mô-áp. ¹⁹ Rốt lại, Y-sơ-ra-ên sai sứ-giả đến cùng Si-hôn, vua người A-mô-rít, ở tại Hết-bôn, và dặn nói rằng: Xin để cho chúng tôi đi ngang qua xứ vua đặng đến xứ chúng tôi. ²⁰ Nhưng Si-hôn không đủ tin dân Y-sơ-ra-ên, nên không cho đi ngang qua xứ mình, bèn hiệp lại cả cơ binh mình, kéo đến đóng trại tại Gia-hát và chống-đấu cùng Y-sơ-ra-ên. ²¹ Giê-hô-va Đức Chúa Trời của Y-sơ-ra-ên phó Si-hôn và cả cơ binh người vào tay Y-sơ-ra-ên. Y-sơ-ra-ên đánh bại chúng nó, và lấy toàn xứ dân A-mô-rít, là dân ở miền đó. ²² Vậy, Y-sơ-ra-ên nhận được toàn xứ dân A-mô-rít, từ Ạt-nôn cho đến Gia-bốc, và từ đồng vắng cho đến Giô-đanh. ²³ Vậy bây giờ, Giê-hô-va Đức Chúa Trời của Y-sơ-ra-ên đã đuổi dân A-mô-rít khỏi trước mặt dân Y-sơ-ra-ên của Ngài rồi, thì ngươi lại muốn chiếm lấy xứ của họ sao! ²⁴ Ngươi há chẳng nhận được đất mà Kê-mốt, là thần của ngươi, đã ban cho ngươi sao? Thế thì, chúng ta cũng nhận được đất của những kẻ nào mà Giê-hô-va Đức Chúa Trời chúng ta đã đuổi khỏi trước mặt chúng ta. ²⁵ Vả lại, ngươi có trổi hơn Ba-lác, con trai Xếp-bô, vua Mô-áp chăng? Hắn há có khi nào cãi-cọ hay là chiến-đấu cùng Y-sơ-ra-ên chăng? ²⁶ Đương lúc ba trăm năm mà Y-sơ-ra-ên ở tại Hết-bôn và các thành địa-hạt nó, A-rô-e và các thành địa-hạt nó, cùng hết thảy các thành ở dọc theo Ạt-nôn, sao ngươi không lấy nó lại trong khi đó? ²⁷ Vậy, ta không có phạm tội cùng ngươi, nhưng ngươi đã làm quấy cùng ta mà hãm đánh ta. Nguyện Đức Giê-hô-va, là Đấng đoán-xét, ngày nay xét-đoán giữa dân Y-sơ-ra-ên và dân Am-môn! ²⁸ Nhưng vua dân Am-môn không khứng nghe lời của Giép-thê sai nói cùng người.

²⁹ Thần của Đức Giê-hô-va bèn cảm-động Giép-thê; người trải qua Ga-la-át và Ma-na-se, sang đến Mích-ba ở Ga-la-át, rồi từ Mích-ba ở Ga-la-át, người đi đánh dân Am-môn.

³⁰ Giép-thê khẩn-nguyện cùng Đức Giê-hô-va rằng: Nếu Ngài phó dân Am-môn vào tay tôi, khi tôi thắng chúng nó trở về, ³¹ hễ chi ở cửa nhà tôi đi ra đầu hết đặng đến đón-rước tôi, thì nấy sẽ thuộc về Đức Chúa Trời, và tôi sẽ dâng nó làm của-lễ thiêu. ³² Đoạn, Giép-thê đi đến dân Am-môn đặng giao-chiến cùng chúng nó, và Đức Giê-hô-va phó chúng nó vào tay người. ³³ Người đánh bại chúng nó từ A-rô-e cho đến Mi-nít, và cho đến A-bên-Kê-ra-mim, cùng chiếm lấy của chúng nó hai mươi cái thành. Ấy là một bại-trận rất lớn; dân Am-môn bị phục trước mặt dân Y-sơ-ra-ên.

³⁴ Giép-thê trở về nhà mình tại Mích-ba; kìa, con gái người ra đón-rước người, có cầm trống nhỏ và nhảy múa. Nàng là con một của người, ngoài nàng chẳng có con trai hoặc con gái nào khác hơn. ³⁵ Giép-thê vừa thấy nàng, liền xé áo mình mà rằng: Ớ con, than ôi! con gây cho cha tức-tối quá thay! Con thuộc vào số kẻ làm rối cha! Vì cha có mở miệng khấn-nguyện cùng Đức Giê-hô-va, không thế nuốt lời. ³⁶ Nàng thưa rằng: Cha ôi, nếu cha có mở miệng khấn-nguyện cùng Đức Giê-hô-va, xin hãy làm cho con y như lời ra khỏi miệng cha, vì bây giờ Đức Giê-hô-va đã báo thù kẻ cừu-địch cha rồi, tức là dân Am-môn. ³⁷ Đoạn, nàng lại nói cùng cha mình rằng: Xin cha hãy nhậm cho con lời nầy: Để cho con thong-thả trong hai tháng, con sẽ đi ở trên núi đặng cùng chị em bạn con khóc về sự đồng-trinh của con. ³⁸ Giép-thê đáp rằng: Con cứ đi. Rồi người để nàng đi hai tháng.

Vậy, nàng đi cùng chị em bạn mình, khóc sự đồng-trinh mình tại trên núi. ³⁹ Cuối hai tháng, nàng trở về cha mình, và người làm cho nàng tùy theo lời khấn-nguyện mình đã hứa. Nàng chẳng có biết người nam. Tại cớ đó trong Y-sơ-ra-ên có thường-lệ nầy: ⁴⁰ Mỗi năm, các con gái Y-sơ-ra-ên đi than-khóc con gái của Giép-thê, người Ga-la-át, trong bốn ngày.

12  ¹ Người Ép-ra-im nhóm-hiệp đến tại Xa-phôn, và nói cùng Giép-thê rằng: Vì sao ngươi đi đánh dân Am-môn không gọi chúng ta đi với? Chúng ta sẽ đốt nhà ngươi luôn với ngươi. ² Giép-thê đáp rằng: Ta và dân-sự ta có cuộc tranh-cạnh rất lớn với dân Am-môn; và khi ta kêu các ngươi, thì các ngươi không có giải-cứu ta khỏi tay chúng nó. ³ Thấy rằng các ngươi không đến tiếp-cứu ta, thì ta đã liều mình đi đánh dân Am-môn, và Đức Giê-hô-va đã phó chúng nó vào tay ta. Vậy, sao ngày nay các ngươi lên đến ta đặng tranh-chiến cùng ta? ⁴ Kế ấy, Giép-thê hiệp lại hết thảy dân Ga-la-át, giao-chiến cùng Ép-ra-im. Người Ga-la-át đánh bại người Ép-ra-im, vì họ có nói rằng: Ở dân Ga-la-át, giữa Ép-ra-im và Ma-na-se, các ngươi chỉ là kẻ trốn-tránh của Ép-ra-im đó thôi! ⁵ Đoạn, người Ga-la-át xâm chiếm những chỗ cạn sông Giô-đanh, trước khi người Ép-ra-im đi đến đó. Và khi một người trốn nào của Ép-ra-im nói rằng: Xin để cho tôi đi qua, — thì người Ga-la-át nói rằng: Ngươi có phải người Ép-ra-im chăng? Người đáp: Không. ⁶ Chúng bèn nói cùng người rằng: Thế thì, hãy nói: Si-bô-lết; người nói Xi-bô-lết, không thế nói cho rõ được; chúng bèn bắt họ và giết đi tại chỗ cạn của sông Giô-đanh. Trong lúc đó có bốn mươi hai ngàn người Ép-ra-im bị chết.

⁷ Giép-thê, người Ga-la-át, làm quan xét trong Y-sơ-ra-ên được sáu năm. Đoạn, người qua đời, và được chôn trong một thành ở xứ Ga-la-át.

⁸ Sau người, có Iếp-san ở Bết-lê-hem làm quan xét trong Y-sơ-ra-ên. ⁹ Người có ba mươi con trai và ba mươi con gái. Người gả các con gái ra ngoài nhà mình, và cưới ba mươi con gái ở ngoài làm vợ cho các con trai mình. Người làm quan xét trong Y-sơ-ra-ên được bảy năm. ¹⁰ Đoạn, Iếp-san qua đời, được chôn tại Bết-lê-hem.

¹¹ Sau Iếp-san, có Ê-lôn người Sa-bu-lôn, làm quan xét trong Y-sơ-ra-ên, phán-xét Y-sơ-ra-ên trong mười năm. ¹² Đoạn, Ê-lôn, người Sa-bu-lôn, qua đời, được chôn tại A-gia-lôn, trong đất chi-phái Sa-bu-lôn.

¹³ Sau Ê-lôn, có Áp-đôn, con trai Hi-lên, người Phi-ra-thôn, làm quan xét trong Y-sơ-ra-ên. ¹⁴ Người có bốn mươi con trai và ba mươi cháu trai; chúng nó đều cỡi bảy mươi lừa con; người phán-xét Y-sơ-ra-ên tám năm. ¹⁵ Đoạn, Áp-đôn, con trai Hi-lên, người Phi-ra-thôn, qua đời và được chôn tại Phi-ra-thôn, ở xứ Ép-ra-im, trên núi dân A-ma-léc.