Tiên tri Ê-li

Khi Y-sơ-ra-ên đang trong thời kỳ khủng hoảng lớn, có thể dự đoán rằng Đức Chúa Trời sẽ dấy lên một người phát ngôn để kêu gọi dân Ngài và thực hiện những phép lạ đặc biệt để xác nhận thông điệp của họ. (Điều này đã xảy ra, ví dụ, khi Môi-se truyền đạt thông điệp giải cứu của Đức Chúa Trời bằng cả lời nói và phép lạ.) Y-sơ-ra-ên rõ ràng đang trong một cuộc khủng hoảng khác về tính cách và phương hướng, và người của Đức Chúa Trời trong thời đại đó là tiên tri Ê-li. Trong khi phục vụ tâm linh cho dân của mình, bản thân Ê-li được cung cấp vật chất bởi một góa phụ có bữa ăn phải được nhân lên một cách kỳ diệu, và cũng bởi những con chim được Đức Chúa Trời sai đến để nuôi Ê-li. Quyền năng kỳ diệu của Ê-li từ Đức Chúa Trời lớn đến nỗi ông có thể khiến một cậu bé sống lại từ cõi chết. Quả thật, có sự tương đồng lớn giữa các phép lạ của Ê-li và các phép lạ của Đấng Mê-si nhiều thế kỷ sau đó.

Ê-li có lẽ được biết đến nhiều nhất qua cuộc đối đầu kịch tính trên đỉnh núi với các tiên tri của Ba-anh. Trên đỉnh núi Cát-mên, Ê-li đưa ra một thách thức để thử sức mạnh của vị thần ngoại giáo này, và sau khi hoàn toàn đánh bại

các thầy tế lễ ngoại đạo, ông chứng minh một cách không thể chối cãi quyền năng vô hạn của Đức Chúa Trời chân thật và hằng sống của vũ trụ.

Tuy nhiên, ngay sau màn thể hiện quyền năng vĩ đại của Đức Chúa Trời này, Ê-li lại tỏ ra giống như những người của Đức Chúa Trời khác, những người đi xuống từ những trải nghiệm “trên đỉnh núi” chỉ để đối mặt với sự tự nghi ngờ và quên đi quyền năng và sự quan tâm của Đức Chúa Trời. Trong giai đoạn ẩn dật, Ê-li được dẫn đến núi Si-nai, nơi ông gặp Đức Chúa Trời (như Môi-se đã làm trước ông) và được giao sứ mệnh—kêu gọi dân bướng bỉnh của Đức Chúa Trời. Ê-li bắt đầu chức vụ của mình với một thông điệp đặc biệt dành cho Vua A-háp.

(1 Các vua) 17 ¹ Ê-li ở Thi-sê-be, là một người trong bọn đã sang ngụ Ga-la-át, nói với A-háp rằng: Ta đứng trước mặt Giê-hô-va Đức Chúa Trời của Y-sơ-ra-ên hằng-sống mà thề rằng: Mấy năm về sau đây, nếu ta chẳng nói, chắc sẽ không có sương, cũng không có mưa. ² Đoạn có lời của Đức Giê-hô-va phán dạy người rằng: ³ Hãy đi khỏi đây, qua phía đông, và ẩn ngươi bên khe Kê-rít, đối ngang Giô-đanh. ⁴ Ngươi sẽ uống nước của khe, và ta đã truyền cho chim quạ nuôi ngươi tại đó. ⁵ Vậy, Ê-li đi, vâng theo lời của Đức Giê-hô-va, và đến ở nơi mé khe Kê-rít đối ngang Giô-đanh. ⁶ Buổi mai và buổi chiều chim quạ đem bánh và thịt cho người; và người uống nước khe. ⁷ Nhưng trong ít lâu, thì khe bị khô, vì trong xứ không có mưa.

⁸ Bấy giờ, có lời của Đức Giê-hô-va phán dạy Ê-li rằng: ⁹ Hãy chổi dậy, đi đến Sa-rép-ta, thành thuộc về Si-đôn, và ở tại đó; kìa, ta đã truyền cho một người góa-bụa ở thành ấy lo nuôi ngươi. ¹⁰ Vậy, người đứng dậy đi đến Sa-rép-ta. Khi đến cửa thành, người thấy một người đờn-bà góa lượm củi, bèn kêu mà nói rằng: Ta xin ngươi hãy đi múc một chút nước trong bình để cho ta uống. ¹¹ Nàng bèn đi múc nước. Nhưng người kêu lại và nói với nàng rằng: Cũng hãy đem trong tay ngươi cho ta một miếng bánh nữa. ¹² Nàng đáp: Tôi chỉ mạng sống của Giê-hô-va Đức Chúa Trời của ông mà thề, tôi không có bánh, chỉ có một nắm bột trong vò và một chút dầu trong bình; nầy tôi lượm hai khúc củi, đoạn về nấu dọn cho tôi và con trai tôi; khi ăn rồi, chúng tôi sẽ chết. ¹³ Nhưng Ê-li tiếp rằng: Chớ sợ chi, hãy trở về, làm y như ngươi đã nói; song trước hãy dùng bột ấy làm cho ta một cái bánh nhỏ, rồi đem ra cho ta; kế sau ngươi sẽ làm cho ngươi và cho con trai ngươi. ¹⁴ Vì Giê-hô-va Đức Chúa Trời của Y-sơ-ra-ên phán như vậy: Bột sẽ không hết trong vò, và dầu sẽ không thiếu trong bình, cho đến ngày Đức Giê-hô-va giáng mưa xuống đất. ¹⁵ Vậy, nàng đi và làm theo đều Ê-li nói. Nàng và nhà nàng, luôn với Ê-li ăn trong lâu ngày. ¹⁶ Bột chẳng hết trong vò, dầu không thiếu trong bình, y như lời Đức Giê-hô-va đã cậy miệng Ê-li mà phán ra.

¹⁷ Sau một ít lâu, con trai của người đờn-bà, tức là chủ nhà, bị đau; bịnh rất nặng đến đỗi trong mình nó chẳng còn hơi thở. ¹⁸ Người đơn-bà bèn nói với Ê-li rằng: Hỡi người của Đức Chúa Trời, tôi với ông có việc chi chăng? Có phải ông đến nhà tôi đặng nhắc lại những tội-lỗi tôi và giết con tôi chăng? ¹⁹ Người đáp với nàng rằng: Hãy giao con nàng cho ta. Người bồng nó khỏi tay mẹ nó, đem lên phòng cao, chỗ người ở, và để nó nằm trên giường mình. ²⁰ Đoạn, người kêu-cầu cùng Đức Giê-hô-va mà rằng: Giê-hô-va Đức Chúa Trời tôi ôi! cớ sao Ngài giáng tai-họa trên người đờn-bà góa nầy, nhà nàng là nơi tôi trú-ngụ, mà giết con trai người đi? ²¹ Người nằm ấp trên mình con trẻ ba lần, lại kêu-cầu cùng Đức Giê-hô-va nữa mà rằng: Ôi Giê-hô-va Đức Chúa Trời tôi! xin Chúa khiến linh-hồn của đứa trẻ nầy trở lại trong mình nó. ²² Đức Giê-hô-va nhậm lời của Ê-li; linh-hồn của đứa trẻ trở lại trong mình nó, và nó sống lại. ²³ Ê-li bồng đứa trẻ, đi xuống lầu, vào trong nhà dưới, giao cho mẹ nó mà nói rằng: Hãy xem, con nàng sống. ²⁴ Nàng bèn nói cùng Ê-li rằng: Bây giờ tôi nhìn-biết ông là một người của Đức Chúa Trời, và lời phán của Đức Giê-hô-va ở trong miệng ông là thật.

18 ¹ Cách lâu ngày, trong năm thứ ba, có lời của Đức Giê-hô-va phán dạy Ê-li rằng: Hãy đi, ra mắt A-háp; ta sẽ khiến mưa sa xuống đất. ² Vậy, Ê-li đi ra mắt A-háp.

Vả, tại Sa-ma-ri có cơn đói-kém quá đỗi. ³ A-háp sai gọi Áp-đia, là quan gia-tể mình. (Áp-đia rất kính-sợ Đức Giê-hô-va. ⁴ Xảy ra khi Giê-sa-bên diệt hết các đấng tiên-tri của Đức Giê-hô-va, thì Áp-đia có đem một trăm đấng tiên-tri đi giấu trong hai hang đá, mỗi hang năm mươi người, dùng bánh và nước mà nuôi họ.)

⁵ A-háp nói với Áp-đia rằng: Hãy đi khắp xứ, xem hết thảy các suối và khe, có lẽ chúng ta sẽ tìm được cỏ, và cứu cho ngựa và la còn sống, không phải diệt hết các súc-vật ta chăng? ⁶ Vậy, hai người chia xứ đặng đi tuần. A-háp đi một mình con đường nầy, và Áp-đia đi một mình con đường kia. ⁷ Áp-đia đương đi đường, thì gặp Ê-li ra đón mình. Áp-đia nhìn-biết người, sấp mình xuống đất, mà thưa rằng: Hỡi Ê-li chúa tôi! có phải ông chăng? ⁸ Người đáp: Ừ phải ta. Ngươi hãy đi nói với chủ ngươi rằng: Ê-li ở đây. ⁹ Áp-đia tiếp rằng: Tôi có phạm tội gì, mà ông muốn phó kẻ tôi-tớ ông vào tay A-háp, hầu cho người giết tôi đi? ¹⁰ Tôi chỉ Giê-hô-va Đức Chúa Trời hằng-sống của ông mà thề, chẳng dân nào nước nào mà chủ tôi không sai đến tìm ông; và khi người ta đáp rằng: Ê-li không có đây, thì người bắt nước bắt dân ấy thề rằng không ai gặp ông. ¹¹ Mà bây giơ, ông lại nói với tôi-tớ rằng: Hãy đi nói với chủ ngươi: Ê-li ở đây. ¹² Rồi khi tôi lìa khỏi ông, sẻ có thần của Đức Giê-hô-va đem ông đi nơi nào tôi chẳng biết; vậy, khi tôi đi thuật lại cùng A-háp, mà người không thấy ông, ắt sẽ giết tôi đi. Vả, kẻ tôi-tớ ông kính-sợ Đức Giê-hô-va từ khi thơ-ấu. ¹³ Khi Giê-sa-bên giết các tiên-tri của Đức Giê-hô-va, thì tôi có giấu một trăm tiên-tri của Đức Giê-hô-va trong hai hang đá, mỗi hang năm mươi người, dùng bánh và nước mà nuôi họ; người ta há không có thuật đều đó cho chúa tôi hay sao?

¹⁴ Và bây giờ, ông biểu tôi: Hãy đi nói với chủ ngươi rằng: Ê-li ở đây. Người ắt sẽ giết tôi đi. ¹⁵ Ê-li đáp rằng: Ta chỉ sanh-mạng Đức Giê-hô-va vạn-quân, là Đấng ta phục-sự, mà thề rằng: Chính ngày nay ta sẽ ra mắt A-háp.

¹⁶ Vậy, Áp-đia đi đón A-háp, và thuật lại cho người. A-háp bèn đi đón Ê-li. ¹⁷ Vừa khi A-háp thấy Ê-li, thì nói rằng: Có phải ngươi, là kẻ làm rối-loạn Y-sơ-ra-ên chăng? ¹⁸ Ê-li đáp rằng: Chẳng phải tôi làm rối-loạn Y-sơ-ra-ên đâu; bèn là vua và nhà cha vua, bởi vì vua đã bỏ điều-răn của Đức Giê-hô-va, và đã tin theo thần Ba-anh. ¹⁹ Vậy bây giờ vua hãy sai người đi nhóm cả Y-sơ-ra-ên, với bốn trăm năm mươi tiên-tri của Ba-anh, và bốn trăm tiên-tri của Át-tạt-tê, ăn tại bàn Giê-sa-bên, khiến họ đến cùng tôi trên núi Cạt-mên.

²⁰ Vậy, A-háp sai người đi nhóm cả dân Y-sơ-ra-ên và những tiên-tri đến núi Cạt-mên. ²¹ Đoạn Ê-li đến trước mặt dân-sự mà nói rằng: Các ngươi đi giẹo hai bên cho đến chừng nào? Nếu Giê-hô-va là Đức Chúa Trời, khá theo Ngài; nếu Ba-anh là Đức Chúa Trời, hãy theo hắn. Song dân-sự không đáp một lời. ²² Bấy giờ, Ê-li nói với dân-sự rằng: Trong vòng những tiên-tri của Đức Giê-hô-va, chỉ một mình ta còn lại; còn các tiên-tri Ba-anh số là bốn trăm năm mươi người. ²³ Vậy, hãy cho chúng ta hai con bò đực; họ phải chọn một con cho mình, sả ra từ miếng, sắp để trên củi, nhưng chớ châm lửa. Còn ta, ta sẽ làm con bò kia, để nó trên củi, nhưng không châm lửa. ²⁴ Đoạn, hãy kêu-cầu danh của thần các ngươi, còn ta, ta sẽ kêu-cầu danh của Đức Giê-hô-va. Thần đáp lời bằng lửa, ấy quả là Đức Chúa Trời. Cả dân-sự đều đáp rằng: Lời nói rất phải.

²⁵ Ê-li bèn nói với những tiên-tri Ba-anh rằng: Hãy chọn một con bò đực, làm nó trước đi, vì các ngươi đông; rồi hãy cầu-khẩn danh của thần các ngươi; nhưng chớ châm lửa. ²⁶ Vậy, chúng bắt con bò mà người ta đã ban cho mà làm nó; rồi từ sớm-mai đến trưa, chúng cầu-khẩn danh của Ba-anh, và rằng: Hỡi Ba-anh! xin đáp lời chúng tôi. Nhưng chẳng có tiếng gì, cũng chẳng ai đáp lời; chúng đều nhảy chung-quanh bàn-thờ mình đã dựng lên.

²⁷ Khi đã đến trưa, Ê-li nhạo chúng mà rằng: Khá la lớn lên đi, vì người là thần; hoặc người đương suy-gẫm, hoặc ở đâu xa, hoặc đương đi đường; hay là có lẽ người ngủ, và sẽ thức dậy. ²⁸ Vậy, chúng kêu lớn tiếng; và theo thói-lệ họ, lấy gươm giáo gạch vào mình cho đến chừng máu chảy ra.

²⁹ Khi quá trưa rồi, họ cứ nói tiên-tri như vậy cho đến giờ dâng của-lễ chay ban chiều; nhưng vẫn không có tiếng gì, chẳng ai đáp lời, cũng không cố ý đến. ³⁰ Bấy giờ, Ê-li nói với cả dân-sự rằng: Hãy đến gần ta. Dân-sự bèn đến gần người. Đoạn, Ê-li sửa lại cái bàn-thờ của Đức Giê-hô-va bị phá-hủy. ³¹ Người lấy mười hai hòn đá, theo số mười hai chi-phái của các con trai Gia-cốp, là người mà lời của Đức Giê-hô-va đã phán cho rằng: Y-sơ-ra-ên sẽ là tên ngươi. ³² Người dùng mười hai hòn đá ấy mà dựng lên một cái bàn-thờ nhơn danh Đức Giê-hô-va; chung-quanh bàn-thờ, người đào một cái mương đựng được hai đấu hột giống; ³³ rồi chất củi, sả bò tơ ra từ miếng, và sắp nó lên trên củi. Kế người nói: ³⁴ Hãy múc đầy bốn bình nước, và đem đổ trên của-lễ thiêu và củi. Người lại nói: Hãy làm lần thứ nhì; thì người ta làm lần thứ nhì. Người tiếp: Hãy làm lần thứ ba, và họ làm lần thứ ba, ³⁵ cho đến đỗi nước chảy chung-quanh bàn-thờ, và đầy cái mương nữa.

³⁶ Đến giờ dâng của-lễ chay ban chiều, tiên-tri Ê-li đến gần và nguyện rằng: Lạy Giê-hô-va Đức Chúa Trời của Áp-ra-ham, của Y-sác, và của Y-sơ-ra-ên, ngày nay xin hãy tỏ cho người ta biết rằng Ngài là Đức Chúa Trời trong Y-sơ-ra-ên, rằng tôi là kẻ tôi-tớ Ngài, và tôi vâng lời Ngài mà làm mọi sự nầy. ³⁷ Đức Giê-hô-va ôi! Xin nhậm lời tôi, xin đáp lời tôi, hầu cho dân-sự nầy nhìn-biết rằng Giê-hô-va là Đức Chúa Trời, và Ngài khiến cho lòng họ trở lại.

³⁸ Lửa của Đức Giê-hô-va bèn giáng xuống, thiêu-đốt của-lễ thiêu, củi, đá, bụi, và rút nước trong mương. ³⁹ Thấy vậy, cả dân-sự sấp mình xuống đất, và la rằng: Giê-hô-va là Đức Chúa Trời! Giê-hô-va là Đức Chúa Trời! ⁴⁰ Ê-li nói với chúng rằng: Hãy bắt các tiên-tri của Ba-anh, chớ cho thoát một người nào. Chúng bèn bắt họ, Ê-li đem họ xuống dưới khe Ki-sôn, và giết họ tại đó.

⁴¹ Đoạn, Ê-li nói cùng A-háp rằng: Hãy đi lên, ăn và uống, vì tôi đã nghe tiếng mưa lớn. ⁴² Vậy, A-háp trở lên đặng ăn uống. Nhưng Ê-li leo lên chót núi Cạt-mên, cúi xuống đất và úp mặt mình giữa hai đầu gối. ⁴³ Đoạn, người nói với kẻ tôi-tớ mình rằng: Xin hãy đi lên, ngó về phía biển. Kẻ tôi-tớ đi lên xem, nhưng nói rằng: Không có chi hết. Ê-li lại nói: Hãy trở lên bảy lần. ⁴⁴ Lần thứ bảy, kẻ tôi-tớ đáp rằng: Tôi thấy ở phía biển lên một cụm mây nhỏ như lòng bàn tay. Ê-li bèn tiếp: Hãy đi nói với A-háp rằng: Hãy thắng xe và đi xuống, kẻo mưa cầm vua lại chăng. ⁴⁵ Trong một lúc, trời bị mây che đen, gió nổi dậy, và có cơn mưa rất lớn. A-háp bèn lên xe mình, đi đến Gít-rê-ên. ⁴⁶ Tay Đức Giê-hô-va giáng trên Ê-li; người thắt lưng, chạy trước A-háp cho đến khi tới Gít-rê-ên.

19 ¹ A-háp thuật lại cho Giê-sa-bên mọi đều Ê-li đã làm, và người đã dùng gươm giết hết thảy tiên-tri Ba-anh làm sao. ² Giê-sa-bên sai một sứ-giả đến Ê-li mà nói rằng: Nếu ngày mai trong giờ nầy, ta không xử mạng-sống ngươi như mạng-sống của một người trong chúng nó, nguyện các thần đãi ta cách nặng-nề.

³ Vì vậy, Ê-li sợ-hãi, đứng dậy chạy đi đặng cứu mạng-sống mình. Đến tại Bê-e-Sê-ba, thuộc về Giu-đa, người để tôi-tớ mình lại đó. ⁴ Còn người vào đồng vắng, đường đi ước một ngày, đến ngồi dưới cây giếng-giêng, xin chết mà rằng: Ôi Đức Giê-hô-va! đã đủ rồi. Hãy cất lấy mạng-sống tôi, vì tôi không hơn gì các tổ-phụ tôi.

⁵ Đoạn, người nằm ngủ dưới cây giếng-giêng. Có một thiên-sứ đụng đến người và nói rằng: Hãy chổi dậy và ăn. ⁶ Người nhìn thấy nơi đầu mình một cái bánh nhỏ nướng trên than, và một bình nước. Người ăn uống, rồi lại nằm. ⁷ Thiên-sứ của Đức Giê-hô-va đến lần thứ nhì, đụng người và nói rằng: Hãy chổi dậy và ăn, vì đường xa quá cho ngươi. Vậy, người chổi dậy, ăn và uống, ⁸ rồi nhờ sức của lương-thực ấy, người đi bốn mươi ngày và bốn mươi đêm cho đến Hô-rếp, là núi của Đức Chúa Trời.

⁹ Đến nơi, người đi vào trong hang đá, ngủ đêm ở đó. Và kìa, có lời của Đức Giê-hô-va phán với người rằng: Hỡi Ê-li, ngươi ở đây làm chi? ¹⁰ Người thưa rằng: Tôi đã rất nóng-nảy sốt-sắng vì Giê-hô-va Đức Chúa Trời vạn-quân; vì dân Y-sơ-ra-ên đã bội giao-ước Ngài, phá-hủy các bàn-thờ Ngài, dùng gươm giết những tiên-tri Ngài; chỉ một mình tôi còn lại, và họ cũng kiếm thế cất mạng-sống tôi. ¹¹ Đức Chúa Trời phán với người rằng: Hãy đi ra, đứng tại trên núi trước mặt Đức Giê-hô-va. Nầy Đức Giê-hô-va đi ngang qua, có một ngọn gió mạnh thổi dữ-tợn trước mặt Ngài, xé núi ra, và làm tan-nát các hòn đá; nhưng không có Đức Giê-hô-va trong trận gió. Sau trận gió có cơn động-đất; nhưng không có Đức Giê-hô-va trong cơn động-đất. ¹² Sau cơn động-đất có đám lửa; nhưng không có Đức Giê-hô-va trong đám lửa. Sau đám lửa, có một tiếng êm-dịu nhỏ-nhẹ.

¹³ Khi Ê-li vừa nghe tiếng đó, thì lấy áo tơi bao-phủ mặt mình, đi ra đứng tại nơi miệng hang; nầy có một tiếng phán với người rằng: Hỡi Ê-li, ngươi làm chi đây? ¹⁴ Người thưa rằng: Tôi rất nóng-nảy sốt-sắng vì Giê-hô-va Đức Chúa Trời vạn-quân, vì dân Y-sơ-ra-ên đã bội giao-ước của Ngài, phá-hủy các bàn-thờ Ngài, dùng gươm giết những tiên-tri Ngài; chỉ một mình tôi còn lại, và họ cũng tìm cách cất mạng-sống tôi.

¹⁵ Nhưng Đức Giê-hô-va đáp với người rằng: Hãy bắt con đường đồng vắng đi đến Đa-mách. Khi đến rồi, ngươi sẽ xức dầu cho Ha-xa-ên làm vua Sy-ri; ¹⁶ ngươi cũng sẽ xức dầu cho Giê-hu, con trai của Nim-si, làm vua Y-sơ-ra-ên; và ngươi sẽ xức dầu cho Ê-li-sê, con trai Sa-phát, ở A-bên-Mê-hô-la, làm tiên-tri thế cho ngươi. ¹⁷ Ai thoát khỏi gươm của Ha-xa-ên sẽ bị Giê-hu giết; ai thoát khỏi gươm của Giê-hu sẽ bị Ê-li-sê giết. ¹⁸ Nhưng ta đã để dành lại cho ta trong Y-sơ-ra-ên bảy ngàn người không có quì gối xuống trước mặt Ba-anh, và môi họ chưa hôn nó.

¹⁹ Từ đó, Ê-li đi, gặp Ê-li-sê, con trai của Sa-phát đương cày có mười hai đôi bò trước mặt mình, chính người cầm đôi thứ mười hai. Ê-li đi ngang qua người, ném áo choàng mình trên người. ²⁰ Ê-li-sê bèn bỏ bò mình, chạy theo Ê-li mà nói rằng: Xin cho phép tôi hôn cha và mẹ tôi đã, đoạn tôi sẽ theo ông. Ê-li đáp: Hãy đi và trở lại; vì ta nào có làm gì cho ngươi đâu.

²¹ Ê-li-sê bèn lìa khỏi Ê-li trở về, bắt một đôi bò giết đi, và lấy cày làm củi mà nấu thịt nó, rồi cho các tôi-tớ mình ăn. Đoạn, người đứng dậy, đi theo Ê-li, và hầu-việc người.