Sự Phát Triển của Hội Thánh Sơ Khai

Tình hữu nghị và tình huynh đệ của Hội Thánh sơ khai tiếp tục thu hút ngày càng nhiều tín đồ. Khi tin tức về sứ điệp phúc âm và các phép lạ đi kèm với sự công bố của nó lan rộng khắp Giê-ru-sa-lem, Hội Thánh phát triển nhanh chóng. Thực tế, sự phát triển quá đáng kinh ngạc đến nỗi các lãnh đạo Do Thái trở nên lo ngại và đã cho bắt các sứ đồ nhiều lần. Các trưởng lão của Tòa Công Luận có thể nhận ra, tuy nhiên, rằng họ không ở vị thế có thể làm các sứ đồ trở thành các vị tử đạo, và do đó buộc phải hoãn lại bất kỳ hình phạt khắc nghiệt nào.

Nhưng sự bắt bớ từ bên ngoài không phải là thách thức duy nhất mà Hội Thánh sơ khai phải đối mặt. Các vấn đề nảy sinh ngay cả trong chính Hội Thánh. Ví dụ, Lu-ca ghi lại rằng trong một dịp, một kỷ luật khá kịch tính xảy ra với một cặp vợ chồng nói dối về một khoản đóng góp mà họ đang thực hiện cho Hội Thánh. Nhưng ngay cả những yếu đuối như vậy của các tín đồ cá nhân cũng không thể làm chậm tốc độ của phong trào tâm linh cách mạng này. Không ít hơn một tá lần xuyên suốt ghi chép lịch sử, Lu-ca cẩn thận lưu ý sự phát triển đáng kinh ngạc của Hội Thánh. Hành động mà không có tổ chức chính thức và chỉ được thúc đẩy bởi cam kết của họ đối với Chúa Giê-su Christ, những Cơ Đốc nhân sơ khai này liên tục nhân lên số lượng của họ bằng cách chia sẻ tin tốt lành về Chúa Giê-su Christ với tất cả những ai sẵn lòng lắng nghe.

Ghi chép lịch sử về thời kỳ phát triển này bây giờ bắt đầu với bản tường thuật về chữa lành và giảng dạy được thực hiện bởi Phi-e-rơ và Giăng, những hoạt động cuối cùng sẽ dẫn đến vụ bắt giữ đầu tiên của họ.

(Công vụ) 3 ¹ Buổi cầu-nguyện giờ thứ chín, Phi-e-rơ với Giăng cùng lên đền-thờ. ² Vả, có một người què từ lúc sanh ra, cứ hằng ngày người ta đem đặt tại cửa đền, gọi là Cửa Đẹp, đặng ăn mày những người vào đền. ³ Người thấy Phi-e-rơ và Giăng vào, thì xin hai người bố-thí. ⁴ Phi-e-rơ với Giăng ngó chăm người, rồi nói rằng: Hãy nhìn xem chúng ta. ⁵ Vậy, người bèn nhìn chăm-chăm hai người, tưởng sẽ được chút gì. ⁶ Nhưng Phi-e-rơ nói với người rằng: Ta chẳng có vàng bạc chi hết, song đều ta có thì ta cho ngươi: nhơn danh Đức Chúa Jêsus-Christ ở Na-xa-rét, hãy bước đi! ⁷ Phi-e-rơ nắm tay hữu người đỡ dậy. Tức thì bàn chơn và mắt-cá người trở nên cứng-vững; ⁸ người liền nhảy, đứng lên và bước đi cùng hai người vào đền-thờ, vừa đi, vừa nhảy, vừa ngợi-khen Đức Chúa Trời. ⁹ Cả dân-chúng đều thấy người bước đi và ngợi-khen Đức Chúa Trời. ¹⁰ Người ta nhận là chính người đó đã ngồi tại Cửa Đẹp đền-thờ đặng xin bố-thí; nên đều bỡ-ngỡ và sững-sờ về việc đã xảy đến cho người. ¹¹ Người ấy đang cầm tay Phi-e-rơ và Giăng, thì cả dân-chúng lấy làm lạ, chạy đến cùng các người đó ở nơi hiên-cửa gọi là Sa-lô-môn.

¹² Phi-e-rơ thấy vậy, bèn nói với dân-chúng rằng: Hỡi người Y-sơ-ra-ên, sao các ngươi lấy làm lạ về việc vừa xảy đến? Sao các ngươi ngó sững chúng ta, dường như chúng ta đã nhờ quyền-phép hay là nhơn-đức riêng của mình mà khiến người nầy đi được vậy? ¹³ Đức Chúa Trời của Áp-ra-ham, Y-sác và Gia-cốp, Đức Chúa Trời của tổ-phụ chúng ta đã làm vinh-hiển đầy-tớ Ngài là Đức Chúa Jêsus, là Đấng mà các ngươi đã bắt nộp và chối-bỏ trước mặt Phi-lát, trong khi người có ý tha Ngài ra. ¹⁴ Các ngươi đã chối-bỏ Đấng Thánh và Đấng Công-bình mà xin tha một kẻ giết người cho mình; ¹⁵ các ngươi đã giết Chúa của sự sống mà Đức Chúa Trời đã khiến từ kẻ chết sống lại, và chúng ta là người làm chứng về đều đó. ¹⁶ Ấy là bởi đức-tin trong danh Ngài, nên danh Ngài làm cho vững người nầy là người các ngươi thấy và biết; nghĩa là đức-tin bởi Ngài mà ra, đã ban cho người nầy sự mạnh-khoẻ trọn-vẹn, tại trước mặt hết thảy các ngươi. ¹⁷ Hỡi anh em, bây giờ ta biết anh em và các quan của anh em, vì lòng ngu-dốt nên đã làm đều đó. ¹⁸ Nhưng Đức Chúa Trời đã dùng cách đó mà làm cho ứng-nghiệm lời Ngài phán tiên-tri bởi miệng các đấng tiên-tri rằng Đấng Christ của Ngài phải chịu đau-đớn.

¹⁹ Vậy, các ngươi hãy ăn-năn và trở lại, đặng cho tội-lỗi mình được xóa đi, ²⁰ hầu cho kỳ thơ-thái đến từ Chúa, và Chúa sai Đấng Christ đã định cho các ngươi, tức là Jêsus, ²¹ mà trời phải rước về cho đến kỳ muôn vật đổi mới, là kỳ mà Đức Chúa Trời thuở xưa đã phán trước bởi miệng các thánh tiên-tri. ²² Môi-se có nói rằng: Chúa là Đức Chúa Trời chúng ta sẽ dấy lên trong anh em các ngươi một Đấng tiên-tri như ta; các ngươi phải nghe theo mọi đều Ngài sẽ phán dặn. ²³ Hễ ai không nghe Đấng tiên-tri ấy sẽ bị truất khỏi dân-sự. ²⁴ Hết thảy các tiên-tri đã phán, từ Sa-mu-ên và các đấng nối theo người, cũng đều có rao-truyền những ngày nầy nữa. ²⁵ Các ngươi là dòng-dõi của các đấng tiên-tri, và của giao-ước Đức Chúa Trời đã lập với tổ-phụ chúng ta, khi Ngài phán cùng Áp-ra-ham rằng: Các dân thiên-hạ sẽ nhờ dòng-dõi ngươi mà được phước. ²⁶ Đức Chúa Trời đã dấy Đầy-tớ Ngài lên, rồi trước hết sai Người xuống ban phước cho các ngươi, mà dắt ai nấy trong bọn các ngươi xây lại khỏi tội-ác mình.

4 ¹ Phi-e-rơ và Giăng đương nói với dân-chúng, thì các thầy tế-lễ, quan coi đền-thờ, và người Sa-đu-sê thoạt đển, ² tức mình vì hai người dạy dân-chúng và rao-truyền, nhơn Đức Chúa Jêsus, sự từ kẻ chết sống lại. ³ Họ bắt hai người giam vào ngục cho đến bữa sau, vì bấy giờ đã tối rồi. ⁴ Dầu vậy, có nhiều người đã nghe đạo thì tin, số tín-đồ lên đến độ năm ngàn.

⁵ Bữa sau, các quan, các trưởng-lão, các thầy thông-giáo nhóm tại thành Giê-ru-sa-lem, ⁶ với An-ne, là thầy cả thượng-phẩm, Cai-phe, Giăng, A-léc-xan-đơ và hết thảy mọi người thuộc về họ thầy cả thượng-phẩm. ⁷ Họ bắt Phi-e-rơ và Giăng đến hầu trước mặt mình, và hỏi rằng: Bởi quyền-phép nào hay là nhơn danh ai mà các ngươi làm đều nầy? ⁸ Bấy giờ Phi-e-rơ, đầy-dẫy Đức Thánh-Linh, nói rằng: Hỡi các quan và các trưởng-lão, ⁹ nếu ngày nay chúng tôi bị tra-hỏi vì đã làm phước cho một người tàn-tật, lại hỏi chúng tôi thể nào người đó được lành, ¹⁰ thì hết thảy các ông, và cả dân Y-sơ-ra-ên đều khá biết, ấy là nhơn danh Đức Chúa Jêsus-Christ ở Na-xa-rét, Đấng mà các ông đã đóng đinh trên thập-tự-giá, và Đức Chúa Trời đã khiến từ kẻ chết sống lại, ấy là nhờ Ngài mà người nầy được lành-mạnh hiện đứng trước mặt các ông. ¹¹ Jêsus nầy là hòn đá bị các ông xây nhà bỏ ra, rồi trở nên hòn đá góc nhà. ¹² Chẳng có sự cứu-rỗi trong đấng nào khác; vì ở dưới trời, chẳng có danh nào khác ban cho loài người, để chúng ta phải nhờ đó mà được cứu.

¹³ Khi chúng thấy sự dạn-dĩ của Phi-e-rơ và Giăng, biết rõ rằng ấy là người dốt-nát không học, thì đều lấy làm lạ; lại nhận-biết hai người từng ở với Đức Chúa Jêsus. ¹⁴ Nhưng vì thấy người được chữa lành đứng bên hai người, nên chúng không có lời gì để bẻ-bác được hết. ¹⁵ Chúng biểu hai người ra khỏi tòa công-luận rồi, bèn bàn-luận cùng nhau, ¹⁶ rằng: Chúng ta xử với hai người nầy làm sao? Vì cả dân thành Giê-ru-sa-lem đều biết rõ thật họ đã làm ra một phép lạ sờ-sờ; chúng ta chối không nổi. ¹⁷ Dầu vậy, hầu cho việc khỏi đồn ra trong dân nữa, chúng ta nên lấy lời ngăm-dọa, cấm họ, từ rày về sau, chớ lấy danh đó dạy-dỗ không cứ là ai. ¹⁸ Họ bèn đòi hai người vào, rồi cấm tiệt, chẳng cho nhơn danh Đức Chúa Jêsus mà nói hay là dạy. ¹⁹ Nhưng Phi-e-rơ và Giăng trả lời rằng: Chính các ông hãy suy-xét, trước mặt Đức Chúa Trời có nên vâng lời các ông hơn là vâng lời Đức Chúa Trời chăng? ²⁰ Vì, về phần chúng tôi, không có thể chẳng nói về những đều mình đã thấy và nghe. ²¹ Vậy, họ lai ngăm-dọa hai người nữa, rồi tha ra, không tìm phương bắt tội, vì cớ dân-chúng, bởi ai nấy đều ngợi-khen Đức Chúa Trời về việc đã xảy ra. ²² Vả, người đã nhờ phép lạ cho được chữa bịnh đó, là người đã hơn bốn mươi tuổi.

²³ Khi chúng đã tha ra, hai người đến cùng anh em mình, thuật lại mọi đều các thầy tế-lễ cả và các trưởng-lão đã nói. ²⁴ Mọi người nghe đoạn, thì một lòng cất tiếng lên cầu Đức Chúa Trời rằng: Lạy Chúa, là Đấng dựng nên trời, đất, biển, cùng muôn vật trong đó, ²⁵ và đã dùng Đức Thánh-Linh, phán bởi miệng tổ-phụ chúng tôi, tức là đầy-tớ Ngài, là vua Đa-vít, rằng:

²⁷ Vả, Hê-rốt và Bôn-xơ Phi-lát, với các dân ngoại, cùng dân Y-sơ-ra-ên thật đã nhóm-họp tại thành nầy đặng nghịch cùng Đầy-tớ thánh Ngài là Đức Chúa Jêsus mà Ngài đã xức dầu cho, ²⁸ để làm mọi việc tay Ngài và ý Ngài đã định trước. ²⁹ Nầy, xin Chúa xem-xét sự họ ngăm-dọa, và ban cho các đầy-tớ Ngài rao-giảng đạo Ngài một cách dạn-dĩ, ³⁰ giơ tay Ngài ra, để nhờ danh Đầy-tớ thánh của Ngài là Đức Chúa Jêsus, mà làm những phép chữa lành bịnh, phép lạ và dấu kỳ. ³¹ Khi đã cầu-nguyện, thì nơi nhóm lại rúng-động; ai nấy đều được đầy-dẫy Đức Thánh-Linh, giảng đạo Đức Chúa Trời cách dạn-dĩ.

³² Vả, người tin theo đông lắm, cứ một lòng một ý cùng nhau. Chẳng ai kể của mình là của riêng; nhưng kể mọi vật là của chung cho nhau. ³³ Các sứ-đồ lại lấy quyền-phép rất lớn mà làm chứng về sự sống lại của Đức Chúa Jêsus-Christ; và hết thảy đều được phước lớn. ³⁴ Vì trong tín-đồ không ai thiếu-thốn cả, bởi những người có ruộng hay nhà, đều bán đi, bán được bao nhiêu tiền cũng đem đến ³⁵ đặt dưới chơn các sứ-đồ; rồi tùy theo sự cần-dùng của mỗi người mà phát cho. ³⁶ Vậy có Giô-sép mà các sứ-đồ đặt tên là Ba-na-ba, nghĩa là con trai của sự yên-ủi, về họ Lê-vi, quê-hương tại Chíp-rơ, ³⁷ có một đám ruộng, bán đi, đem tiền đặt nơi chơn các sứ-đồ.

5 ¹ Nhưng có một người tên là A-na-nia, thuận với vợ là Sa-phi-ra, bán gia-sản mình, ² và đồng mưu với vợ, giữ lại một phần tiền giá bán; rồi mới đem phần còn lại đặt dưới chơn các sứ-đồ. ³ Phi-e-rơ bèn nói với người rằng: Hỡi A-na-nia, sao quỉ Sa-tan đã đầy-dẫy lòng ngươi, đến nỗi ngươi nói dối cùng Đức Thánh-Linh, mà bớt lại một phần giá ruộng đó? ⁴ Nếu ngươi chưa bán ruộng đó, há chẳng phải là của ngươi sao? Khi bán rồi, giữ giá đó há chẳng được sao? Đều đó nhập vào lòng ngươi thế nào? Ấy chẳng phải ngươi nói dối loài người, bèn là nói dối Đức Chúa Trời. ⁵ A-na-nia nghe nói bấy nhiêu lời, thì ngã xuống và tắt hơi; phàm người nào hay đều đó đều sợ-hãi quá đỗi. ⁶ Nhưng các gã trẻ tuổi đứng dậy khâm-liệm thây người và đem đi chôn.

⁷ Khỏi đó độ ba giờ, vợ người bước vào, vốn chưa hề biết việc mới xảy đến. ⁸ Phi-e-rơ cất tiếng nói rằng: Hãy khai cho ta, ngươi đã bán đám ruộng giá có ngằn ấy phải không? Thưa rằng: Phải, giá ngằn ấy đó. ⁹ Phi-e-rơ bèn nói rằng: Sao các ngươi dám đồng mưu để thử Thánh-Linh của Chúa? Kìa, chơn những kẻ chôn chồng ngươi đương ở ngoài cửa, họ sẽ đem ngươi đi luôn. ¹⁰ Chính lúc đó, nàng té xuống nơi chơn Phi-e-rơ và tắt hơi. Các gã tuổi trẻ trở về, thấy nàng đã chết, bèn khiêng đi chôn bên chồng nàng. ¹¹ Cả Hội-thánh đều rất sợ-hãi, cho đến người nào nghe tin cũng vậy.

¹² Bấy giờ, có nhiều phép lạ dấu kỳ được làm ra trong dân bởi tay các sứ-đồ; và các môn-đồ đều hiệp một lòng nhóm nhau dưới hiên-cửa Sa-lô-môn. ¹³ Dầu vậy, chẳng một kẻ nào khác dám nhập bọn với môn-đồ, nhưng dân-chúng thì cả tiếng ngợi-khen. ¹⁴ Số những người tin Chúa càng ngày càng thêm lên, nam nữ đều đông lắm, ¹⁵ đến nỗi người ta đem kẻ bịnh để ngoài đường, cho nằm trên giường nhỏ hoặc trên chõng, để khi Phi-e-rơ đi ngang qua, bóng của người ít nữa cũng che được một vài người. ¹⁶ Dân-sự ở các thành lân-cận cũng lũ-lượt kéo tới thành Giê-ru-sa-lem, đem đến những người đau-ốm và kẻ bị tà-ma khuấy-hại, thì hết thảy đều được chữa lành.

¹⁷ Bấy giờ thầy cả thượng-phẩm và những kẻ theo người (ấy là phe Sa-đu-sê) đều đứng dậy, đầy lòng ghen-tương, ¹⁸ bắt các sứ-đồ bỏ vào khám công. ¹⁹ Nhưng đương ban đêm, có một thiên-sứ của Chúa mở cửa khám cho sứ-đồ ra, và dặn rằng: ²⁰ Đi đi, hãy chường mặt nơi đền-thờ, mà rao-giảng cho dân-chúng mọi lời nầy của sự sống. ²¹ Sứ-đồ nghe bấy nhiêu lời, vừa lúc rạng ngày, vào đền-thờ, khởi-sự dạy-dỗ. Nhưng thầy cả thượng-phẩm và những kẻ ở với người đến thình-lình, nhóm tòa công-luận và hết thảy trưởng-lão của dân Y-sơ-ra-ên lại, sai người vào khám đặng điệu các sứ-đồ đến. ²² Các kẻ sai đến khám, không thấy sứ-đồ tại đó, bèn trở về trình ²³ rằng: Chúng tôi thấy khám đóng kĩ, lính canh đứng ngoài trước cửa; nhưng lúc mở ra chẳng thấy một người nào ở trong.

²⁴ Quan coi đền-thờ và các thầy tế-lễ cả nghe vậy, đều bức-tức về việc các sứ-đồ và về manh-mối của việc ấy. ²⁵ Nhưng có người thoạt đến, báo với họ rằng: Kìa, những người mà các quan đã bỏ tù, nay đương ở trong đền-thờ dạy-dỗ dân-sự! ²⁶ Kế đó, quan coi đền-thờ với các kẻ sai cùng đi đến nơi bắt và dẫn các sứ-đồ đi, nhưng không dùng cách dữ-tợn, vì sợ bị dân-chúng ném đá; ²⁷ và khi điệu các sứ-đồ đi rồi, thì đem đến tòa công-luận. Thầy cả thượng-phẩm tra-hỏi các sứ-đồ, rằng: ²⁸ Chúng ta đã cấm nhặt các ngươi, không cho lấy danh đó mà dạy-dỗ, song các ngươi lại làm cho thành Giê-ru-sa-lem đầy-dẫy đạo-giáo mình. Vậy, các ngươi muốn khiến máu người ấy đổ lại trên chúng ta sao!

²⁹ Phi-e-rơ và các sứ-đồ trả lời rằng: Thà phải vâng lời Đức Chúa Trời còn hơn là vâng lời người ta. ³⁰ Đức Chúa Trời của tổ-phụ chúng ta đã khiến Đức Chúa Jêsus sống lại, là Đấng mà các ông đã treo trên cây gỗ và giết đi. ³¹ Đức Chúa Trời đã đem Đấng ấy lên bên hữu Ngài, làm Vua và Cứu-Chúa, để ban lòng ăn-năn và sự tha tội cho dân Y-sơ-ra-ên. ³² Còn chúng ta đây là kẻ làm chứng mọi việc đó, cũng như Đức Thánh-Linh mà Đức Chúa Trời đã ban cho kẻ vâng lời Ngài vậy.

³³ Họ nghe mấy lời thì nghiến-ngầm, giận-hoảng, bàn mưu giết các sứ-đồ. ³⁴ Nhưng một người Pha-ri-si, tên là Ga-ma-li-ên, làm luật-sư, được dân-sự tôn-kính, đứng lên giữa tòa công-luận, truyền lịnh đem các sứ-đồ ra ngoài một lát. ³⁵ Kế đó, người nói rằng: Hỡi người Y-sơ-ra-ên, hãy cẩn-thận về đều các ngươi sẽ xử với những người nầy. ³⁶ Trước đây, Thêu-đa dấy lên, xưng mình là kẻ tôn-trọng, có độ bốn trăm người theo hắn: hắn bị giết, và cả thảy những kẻ theo hắn đều tan-lạc, rút lại chẳng qua là hư-không. ³⁷ Kế hắn thì có Giu-đa, người Ga-li-lê, dấy lên, về thời-kỳ tu sổ dân, rủ nhiều người theo mình; nhưng rồi cũng chết, bao nhiêu kẻ theo phải tan-tành. ³⁸ Nay ta khuyên các ngươi: Hãy lánh xa những người đó, để mặc họ đi. Vì nếu mưu-luận và công-cuộc nầy ra bởi người ta, thì sẽ tự hư đi; ³⁹ nhưng nếu bởi Đức Chúa Trời ra, thì các ngươi phá-diệt những người đó chẳng nổi, và lại là liều mình đánh giặc cùng Đức Chúa Trời. Chúng nghe theo lời người: ⁴⁰ thì đòi các sứ-đồ trở vào, sai đánh đòn, rồi cấm không được lấy danh Đức Chúa Jêsus mà giảng-dạy; đoạn, tha ra.

⁴¹ Vậy, các sứ-đồ từ tòa công-luận ra, đều hớn-hở về mình đã được kể là xứng-đáng chịu nhục vì danh Đức Chúa Jêsus. ⁴² Ngày nào cũng vậy, tại trong đền-thờ hoặc từng nhà, sứ-đồ cứ dạy-dỗ rao-truyền mãi về Tin-lành của Đức Chúa Jêsus, tức là Đấng Christ.

6 ¹ Trong lúc đó, bởi số môn-đồ càng thêm lên, nên người Hê-lê-nít phàn-nàn nghịch cùng người Hê-bơ-rơ, vì những người góa-bụa của họ đã bị bỏ-bê trong sự cấp-phát hằng ngày. ² Mười hai sứ-đồ bèn gọi hết thảy môn-đồ nhóm lại, mà nói rằng: Bỏ sự dạy đạo Đức Chúa Trời mà giúp việc bàn-tiệc thật chẳng xứng-hợp. ³ Vậy, anh em hãy chọn trong bọn mình bảy người có danh tốt, đầy-dẫy Đức Thánh-Linh và trí-khôn, rồi chúng ta sẽ giao việc nầy cho. ⁴ Còn chúng ta sẽ cứ chuyên lo về sự cầu-nguyện và chức-vụ giảng đạo. ⁵ Cả hội đều lấy lời đó làm đẹp lòng, bèn cử Ê-tiên, là người đầy đức-tin và Đức Thánh-Linh, Phi-líp, Bô-cô-rơ, Ni-ca-no, Ti-môn, Ba-mê-na và Ni-cô-la, là người An-ti-ốt mới theo đạo Giu-đa; ⁶ và trình bảy người đó cho các sứ-đồ; các sứ-đồ cầu-nguyện rồi, thì đặt tay lên.

⁷ Đạo Đức Chúa Trời càng ngày càng tràn ra, số môn-đồ tại thành Giê-ru-sa-lem thêm lên nhiều lắm. Cũng có rất nhiều thầy tế-lễ vâng-theo đạo nữa.